Hoogbewust onbekwaam: BOE!!

We kennen allemaal die fases als je iets nieuws gaat leren. Autorijden, een nieuwe taal of vaardigheid, een nieuwe sport of andere behendigheid.

In het begin ben je nog een newby en weet je nog niet wat je allemaal niet weet en maak je grote stappen in het leerproces. Je emmer is immers nog helemaal leeg dus er past veel in.

Dan kom je in een fase dat je je gaat realiseren wat je allemaal nog niet weet en maak je ineens niet meer zulke grote stappen. Sterker nog, je wordt kritischer over jezelf en bent niet meer tevreden met je eigen progressie. In deze fase haken veel mensen af. “Zie je wel, ik ben er niet voor weggelegd, dus laat maar”. Ineens moet je er moeite voor doen…. dat vereist een groeimindset.
Daarna volgt de fase dat je weet dat je nog veel moet leren, maar merk je ook dat je sommige dingen al bijna automatisch toepast. In deze fase kun en weet je al aardig wat, maar moet je sommige dingen nog leren automatiseren. In deze fase pas je deliberate practice toe: expres oefenen van kleine onderdelen die je nog lastig vindt.

Bijvoorbeeld na het behalen van je rijbewijs, je kunt het, kent de regels en past ze toe. Nu komt de fase dat je het zelf mag doen en toepassen, het gaat automatiseren en je gaat je eigen stijl vinden. We kennen allemaal wel het fenomeen dat je naar huis rijdt in de auto en je er “ineens” bent, en niet meer bewust hebt geschakeld, gekeken, geanticpeerd en gereageerd. Sterker nog, je was tijdens het autorijden vooral bezig met bedenken wat je vanavond voor eten zou maken. Je bent onbewust bekwaam….

Deze fases in het leerproces zijn in de jaren zeventig benoemd als de leercirkel van onbewust onbekwaam naar onbewust bekwaam. En iedereen maakt dit mee. Steeds weer opnieuw als je wat wilt leren.

Meest recent heb ik dat zelf ervaren met improvisatietheater. Ik heb die fases heel duidelijk voorbij zien en voelen komen. En steeds weer opnieuw als we er weer nieuwe technieken of invalshoeken bij leerden van onze trainers. Maar het mooie van improvisatietheater is dat falen juist één van de leukste dingen in het proces is…. en zo heb ik echt “the hard way” geleerd om een groeimindset toe te passen, vooral in de fase “bewust onbekwaam”.

Falen is stralen! 

 Bewust Onbekwaam = Eng (de BOE-fase) 

Dit is de zone waarin je het het moeilijkst hebt. Hier helpt het heel erg om een groeimindset te hebben (of te ontwikkelen!).  Dit is de fase waarin je kritisch bent naar jezelf en het bijltje er bij wil neergooien omdat je denkt dat het toch nooit lukt en alle andere redenen die je voor jezelf vaker in je leven gebruikt als je op het punt van falen of opgeven staat….

HOOGbewust….

Ben je dan hoogsensitief, dan zul je in deze fase waarschijnlijk veel meer last hebben van die kritische gedachten. Je verwerkt -deze negatieve- prikkels sowieso intenser dan de gemiddelde persoon, maar nu breken je spoken los. En dan met name de kritiek op jezelf, jouw interne radiozender “U.Suck.FM” draait overuren. De dj in je bovenkamer wijst je steeds weer op voorbeelden uit heden en verleden om je over te halen in je comfort zone te blijven en uit de BOE-zone te stappen, door steeds maar weer “Boe, boe” te roepen. Bovendien voel je het verschil met meer bekwamen sneller aan. Je vergelijkt met de verkeerde maatstaf en voelt je “falen” intens en je bent je hier hoogbewust van.

Ben je ook nog eens hoogbegaafd (een combinatie die erg vaak voorkomt) dan ervaar je de leercirkel ten eerste sneller dan gemiddeld. Je belandt dus sneller in de BOE fase en  bent je vanwege je snelle leercurve ook sneller en diepgaander bewust van het proces op zich en ook van wat je nog niet weet*). Bovendien leer jij waarschijnlijk anders dan de gemiddelde persoon en heb ook jij het gevoel van falen of tekort schieten in deze fase vaak meegemaakt. Juist ook andersom voor jou in deze fase, denk je misschien: “het is zo simpel, waarom lijkt het dan zo  lastig voor anderen, doe ik het eigenlijk wel goed?”.  Omdat je sneller associeert dan anderen, is dit ook een fase waarin verveling op de loer ligt.  Saahaai…. Dit is immers een fase waarin je dingen moet gaan herhalen om er beter in te worden. En onlangs bleek uit onderzoek dat die herhaling net zo belangrijk is voor hoogbegaafden, met name om de fase van automatiseren te bereiken. Je zit misschien cognitief al in de volgende fase, je weet immers “alles” al, maar past het nog niet automatisch toe en twijfelt aan jezelf.

Bovendien heb je als hoogbegaafde misschien weinig moeite hoeven doen om iets te bereiken. Veel hb-ers hebben nooit geleerd om te leren, ze vertrouwen op hun ijzersterke geheugen voor feitjes en zijn zo hun -middelbare- schooltijd doorgekomen. En als je dan ineens ergens moeite voor moet doen en je moet inspannen, dan heeft dat natuurlijk invloed op je  vertrouwen en zou je kunnen afhaken. “Zie je wel, loooooser…. boe!!!” 

Hoogbewust zijn van je eigen onbekwaamheid

Dat is dus die BOE-fase, en zet er het toevoeging “hoog” voor bij “overtreffende trap professionals” en dan heb je soms een valkuil van onoverbrugbare diepte.

Maar ja, de overtreffende trap van leren, is dus te leren…

Het is dus te leren!

En daarom kun je een aantal dingen doen om deze fase te overbruggen, hier volgen drie praktische tips:

♦ Wissel je statische mindset in voor een groeimindset. Het is geen wondermiddel om ineens te kunnen leren (wat in de media de laatste jaren wel zo lijkt), maar het is in ieder geval beter als de zender U.Suck.FM zijn programmering verandert en zeker ook zijn toon. Denk dus niet”Zie je wel, ik kan het niet”, maar “Hee, ik merk dat ik het nog niet kan”.

Klik hieronder op de thumbnail om meer uitspraken te vergelijken voor je nieuwe zenderprogrammering:

♦ Vergelijk nooit je eigen progressie met die van een ander! Leg jezelf vooral langs je eigen meetlat en realiseer je in deze fase vooral dat je al veel progressie hebt geboekt. Bedenk je ook dat dit een trap is en dat je misschien pas op de derde traptrede staat. Visualiseer welke stappen je nog wilt doen, om weer vooruit te komen. En bedenk je vooral ook dat je iedere trap per trede bestijgt, niemand springt van de eerste naar de tiende traptrede in één keer. Bekijk het uitzicht op de derde trede even naar de andere kant, namelijk hoever je al bent gekomen.

♦ Oefen expres dat wat je nog moeilijk vindt: deliberate practice.  Om hiervan een levendig en toepasselijk voorbeeld te geven: ik vind het zelf nog lastig -en een beetje eng- om hardop te vertellen of uit te leggen hoe een volwassen hb-er of hsp-er professioneel functioneert. Ben bang dat ik “wetenschappelijk onverantwoorde” dingen zeg, vergelijk mezelf met vakgenoten die al boeken hebben geschreven en dus blog ik er over op een manier die bij mij past: kort, levendig en met praktische tips.  En hoop van de reacties en feedback weer wat te leren.

Uiteraard zijn er nog meer dingen die van belang zijn. Zo kan in de BOE-fase ook het “bedriegerssyndroom”  (weer) gaan opspelen. Maar ook hoe jij bent opgevoed, hoe je in het onderwijs heb leren leren (of niet), je karakter en nog vele andere factoren.  Hoogbegaafd of hoogsensitief zijn is namelijk maar een onderdeel van wie je bent.

Wezenlijk net iets anders maar iedereen is anders dus daarom: “Ontdek wie je bent en wees het dan expres!”.

De drie bovenstaande tips en het inzicht dat de overtreffende trap van leren “te leren”is, zal je hopelijk snel kunnen toepassen en daarmee wens ik je veel succes op weg naar de volgende traptrede!

En ik ben zelf ongeveer halverwege, maar misschien net een stapje verder om jou progressiegericht te helpen bij een volgend leerdoel! … start Making Sense!